مهم ترین قواعد نگارشی در تولید محتوا

به هنگام تولید محتوا و به ویژه تولید محتوای متنی رعایت قواعد نگارش فارسی از اهمیت بالایی برخوردار است. یک محتوا نویس حرفه‌ای باید برای ارائه بهترین محتوا به تمامی جزییات و ظرایف توجه داشته باشد. یکی از این ظرافت‌ها، توجه به مهم‌ترین قواعد نگارشی در تولید محتوا است.

یک محتوا نویس حرفه‌ای باید بکوشد که با کیفیت‌ترین متن ممکن را تولید کند. این کیفیت جنبه‌های مختلفی دارد؛ مانند درون مایه، تناسب لحن با مخاطب و مواردی مانند این. از مهم‌ترین جنبه‌های کیفی یک محتوای مناسب، به کار بردن قواعد نگارشی در متن است.

بسیاری از ما در طول روز با متن‌های مختلفی در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی برخورد می‌کنیم. بسیاری از این متن‌ها بدون توجه به قواعد نگارشی نوشته شده‌اند. حتی در بسیاری از متن‌ها ممکن است غلط‌های املایی متعددی پیدا کنیم. این نشان دهنده آن است که کسی که آن محتوا را نوشته تخصص یا تعهد کافی را نداشته است.

چرا باید به قواعد نگارش فارسی در محتوا نویسی توجه داشت؟

متاسفانه بسیاری از افراد قواعد نگارش فارسی را مانند تزیینات کم اهمیت در متن می‌دانند. در حالی که این قواعد در تعیین کیفیت متن تاثیری مستقیم دارند. رعایت این قواعد نشان دهنده احترام به مخاطب است؛ چرا که با رعایت این قواعد و اصول خواندن و درک مطلب را برای مخاطب خود آسان‌تر کرده‌ایم.

گاهی اوقات کاربرد نابجای علائم نگارشی می‌تواند معنای جمله را کاملاً تغییر دهد (همه شما آن مثال معروف «بخشش لازم نیست اعدامش کنید» را شنیده‌اید!). در صورتی که قواعد نگارشی در تولید محتوا مورد توجه قرار نگیرند یا از علائم و نمادها به شیوه درستی استفاده نشود، متن اثرگذاری کامل را نخواهد داشت.

مواردی از مهم‌ترین قواعد نگارشی در تولید محتوا

اشکال درست و نادرست جمع بستن کلمات

یکی از قواعد نگارشی که بسیاری از افراد در آن اشتباه می‌کنند، جمع بستن کلمات است. کلمات بر اساس این که در اصل ایرانی هستند یا عربی به شیوه‌های مختلفی جمع بسته می‌شوند. نکته کلی و مهم در این میان این است: کلمه‌های فارسی را نباید با نشانه‌های عربی جمع بست.

به عنوان مثال بسیاری از شما دو کلمه «انتقادات» و «پیشنهادات» را همراه هم شنیده‌اید. «انتقادات» درست است؛ زیرا انتقاد واژه‌ای اصالتاً عربی است. اما «پیشنهاد» کاملاً فارسی است و نمی‌توان آن را با «ات» جمع بست. پس مواردی مثل پیشنهادات، سفارشان، گزارشات، نمرات و… غلط هستند.

نشانه‌های جمع فارسی عبارتند از «ها» و «ان». کلمات فارسی را تنها با این نشانه‌های جمع می‌توان جمع بست. پس نباید برای جمع بستن کلمات فارسی از «ات» یا «ین» (مثل مسئولین) استفاده کرد. هم چنین کاربرد جمع مکسر برای واژگان فارسی غلط است. مثلاً کلمه استاد، واژه‌ای فارسی است؛ پس نمی‌توان از اساتید استفاده کرد.

کلمه‌های فارسی را در وزن‌های عربی نباید به کار برد

زبان عربی وزن‌های مشخص و رایجی دارد که برای ساخت صفت‌های فاعلی، مفعولی، زمانی و مکانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله مهم‌ترین قواعد نگارش فارسی این است که این وزن‌های عربی را در رابطه با کلمه‌های فارسی به کار نبریم.

مثلاً واژه‌هایی مثل صیاد یا جراح بر وزن «فعال» در عربی شکل گرفته‌اند. اما اگر این وزن را در ترکیب با واژگانی مثل «نقش» یا «قند» به کار برده و واژه‌های «نقاش» و «قناد» بسازیم، اصولاً درست نیست.

حذف به قرینه لفظی

حذف به قرینه لفظی یکی از ویژگی‌های شیرین زبان فارسی است. اما اگر این کار به شیوه‌ای نامناسب و نادرست انجام شود، از نظر قواعد نگارشی درست نیست. مثلاً در جمله «من آن کتاب را خوانده و درباره‌اش سخنرانی خواهم کرد» درست نیست. شکل صحیح آن این است: «من آن کتاب را خوانده‌ام و درباره‌اش سخنرانی خواهم کرد».

عمل حذف به قرینه لفظی برای کوتاه‌تر کردن سخن و جلوگیری از تکرار افعال انجام می‌شود. اما اگر در جایی نامناسب این حذف را انجام دهیم، افعال ناقص می‌شوند.

کلمات فارسی تنوین نمی‌پذیرند

تنوین جز ویژگی‌های زبان عربی است. از تنوین می‌توان در انتهای واژگان عربی استفاده کرد. مثل اصطلاحاً، مطمئناً و…. اما تنوین را نمی‌توان به انتهای واژگان فارسی اضافه کرد. بنابراین الفاظی مانند گاهاً یا تلفناً از نظر قواعد نگارش فارسی درست نیستند.

کلمات فارسی «یت» نمی‌پذیرند

پسوند «یت» نیز مانند تنوین به انتهای واژگان عربی می‌چسبد. مثلاً کلمه‌های حاکم وبشر عربی هستند و به همین دلیل حاکمیت و بشریت درستند. اما کلمه‌هایی مثل من، ایران یا خوب فارسی هستند و «یت» نمی‌پذیرند؛ بنابراین اگرچه واژه‌هایی مثل منیت، ایرانیت و خوبیت بسیار هم رایجند، اما صحیح نیستند.

از «ه» در پایان واژه‌های غیرمونث یا غیر عربی نباید استفاده بشود

نشان «ه» در انتهای یک کلمه عربی نشان می‌دهد که آن کلمه مؤنث است. بنابراین از این حرف تنها باید در زمانی استفاده کرد که یک کمله مؤنث باشد. استفاده از «ه» در انتهای یک کلمه غیر عربی یا غیر مؤنث به لحاظ قواعد و اصول نگارش درست نیست.

از «را» در نزدیک‌ترین و اولین موقعیت مناسب باید استفاده بشود

«را» که نشانه مفعول است باید در نزدیک‌ترین مکان به مفعول قرار بگیرد. مثلاً این جمله را ببینید:

امروزه، بیشتر برنامه نویسان جاوا اسکریپت که محبوب‌ترین زبان برای برنامه نویسی وب است را برای فعالیت انتخاب می‌کنند.

شکل درست‌تر این جمله چنین است:

امروزه، بیشتر برنامه نویسان، جاوا اسکریپت را -که محبوب‌ترین زبان برای برنامه نویسی وب است- برای فعالیت انتخاب می‌کنند.

قواعد نگارش فارسی برای علائم نگارشی

بخش مهمی از قواعد نگارش فارسی به کاربرد درست و مناسب علائم نگارشی اختصاص دارند. علائم نگارشی باید در مکان و جایگاه مناسب خود مورد استفاده قرار بگیرند. چرا که تأثیر بسیار زیادی روی مفهوم و معنای جمله‌ها دارند.

در ادامه به بررسی مهم‌ترین قواعد نگارش فارسی برای کاربرد علائم نگارشی می‌پردازیم:

علامت نقطه

• علامت نقطه در جمله‌های امری، خبری و جمله‌های فاقد پرسش و تعجب در پایان جمله قرار می‌گیرد.
• در متن‌های تایپ شده نقطه باید بلافاصله بعد از آخرین کلمه جمله (معمولاً فعل) قرار بگیرد؛ سپس اولین کلمه جمله بعدی با یک فاصله به دنبالش بیاید.

علامت سؤال

• بیشترین کاربرد علامت سؤال در پایان جمله‌های پرسشی است.
• علامت سؤال مانند علامت نقطه بلافاصله پس از آخرین کلمه جمله قرار می‌گیرد؛ اولین کلمه جمله بعدی با یک فاصله نسبت به آن نوشته می‌شود.
• علامت سؤال در میان جمله هم کاربرد دارد؛ برای نشان دادن تردید یا تمسخر. در این شرایط علامت سؤال در میان پرانتز می‌آید (مثلاً «آن پسر یک نابغه (؟) است»).

علامت تعجب

• علامت تعجب هنگامی که در محتوای جمله پیام عاطفی برجسته‌ای (مثل شگفتی زیاد) وجود دارد به کار می‌آید.
• از علامت تعجب پس از منادا نیز استفاده می‌شود.
• علامت تعجب مانند علامت‌های نقطه و سؤال است؛ متصل به آخرین کلمه جمله و با یک فاصله قبل از اولین کلمه جمله بعد.

علامت ویرگول

• علامت ویرگول از جمله پرکاربردترین نمادهای نگارشی در فارسی به شمار می‌رود که کاربردهای متفاوتی دارد.
• ماند علامت‌های نگارشی پیشین، ویرگول بلافاصله پس از کلمه‌های پیشین و با یک فاصله از کلمه بعدی می‌آید.
• رایج‌ترین استفاده ویرگول، جلوگیری از تکرار حرف «و» است. (اصفهان، تهران، مشهد و شیراز به جای اصفهان و تهران و مشهد و شیراز).
• از ویرگول برای بدل کلمات استفاده می‌شود. (قیصر امین پور، شاعر نامدار معاصر، یکی از خلاق‌ترین شعرای دوران خود بود)
• برای ایجاد مکث کوتاه در متن از ویرگول استفاده می‌شود.

علامت نقطه ویرگول

• اگر بخواهیم بین دو جمله مرتبط با هم فاصله و مکثی کوتاه ایجاد کنیم، از علامت نقطه ویرگول استفاده می‌شود.
• نقطه ویرگول جایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که نویسنده جمله‌اش را به نوعی تمام کرده، اما هنوز می‌خواهد پیام درونی آن را در جمله بعدی ادامه بدهد.
• نقطه ویرگول بلافاصله پس از آخرین کلمه جمله پیشین و با یک فاصله نسبت به اولین کلمه جمله بعدی می‌آید.

علامت پرانتز

• پرانتز به طور کلی برای ارائه توضیحات بیشتر برای یک قسمت از متن، ذکر معنی یا مترادف و توضیحی که در ساختار جمله ضروری نیست کاربرد دارد.
• بین پرانتز باز و بسته و کلمه‌هایی که بین آن‌ها به این دو متصل هستند هیچ فاصله‌ای وجود ندارد.

علامت گیومه

• یک کاربرد مهم علامت گیومه برای مواقعی است که می‌خواهیم یک واژه تخصصی یا اسم خاص را برای اولین بار در متن بیاوریم.
• رایج‌ترین کاربرد گیومه، ذکر نقل قول دیگران در جمله یا تضمین بیتی از شاعری دیگر در شعر است.
• گیومه از نظر فاصله با کلمات از قواعد پرانتز پیروی می‌کند.

جمع بندی

قواعد نگارشی در تعیین کیفیت یک محتوای متنی تأثیر بسیار زیادی دارند. رعایت این قواعد متن را خواناتر و رساتر می‌کند. هم چنین در کمک به مخاطب برای درک آسان‌تر نقش مهمی دارد. یک محتوا نویس حرفه‌ای باید بر تمامی این قواعد مسلط باشد و در محتواهای خود آن‌ها را به کار ببرد.