همه ما می دانیم که هیچ کدام از کارها یا ساخته های بشر بی عیب و نقص نیستند. ما هر چه قدر هم بکوشیم کامل باشیم، باز هم می توان یک چیزی را بهتر کرد و ارتقا داد. محتواهایی که تولید می کنیم هم از این قاعده مستثنا نیستند. برای همین به عنوان یک محتوا نویس لازم است بدانیم که چگونه یک محتوا را ویرایش کنیم.
همه محتوا نویس ها با شرایط سخت و فشرده تولید محتوا آشنا هستند. ما باید بتوانیم در مدت زمانی کوتاه، محتوایی با کیفیت تولید کنیم؛ محتوایی که هم رضایت کارفرما را جلب کرده و هم بر روی مخاطبان تاثیرگذاری لازم را داشته باشد.
با چنین شرایطی عملا تولید کردن محتوای عالی غیرممکن به نظر می رسد. در شرایط زمانی فشرده، نمی توان یک نتیجه عالی خلق کرد. هر چیزی برای آن که کامل شود به زمان نیاز دارد و عملا این شرایط برای تولید کننده محتوایی که باید در طول روز چندین محتوا آماده کند، فراهم نیست. بنابراین دور از انتظار نیست که محتواهای تولید شده، کیفیتشان صرفا «رضایت بخش» باشد؛ نه عالی!
اما چاره کار چیست؟ آیا واقعا باید به همین حد از کیفیت بسنده کرد؟ آیا نمی شود یک محتوای خوب و با کیفیت را در مدت زمانی کوتاه تولید کرد؟
با وجود آن که خلق یه محتوای درجه یک در زمان کوتاه غیرممکن به نظر می رسد، اما برای این کار راهکاری وجود دارد؛ ویرایش محتوا، مهارتی است که با تسلط بر آن می توان کیفیت محتوا را بالا برد. کسی که بتواند محتوای تولید شده را به خوبی ویرایش کند، می تواند یک محتوا را از سطح معمولی و به سطح عالی برساند.
به این دلیل است که همه ما به عنوان تولید کننده محتوا باید به خوبی بدانیم که چگونه یک محتوا را ویرایش کنیم. در ادامه این مطلب ما به چگونگی ویرایش محتوا می پردازیم. اما پیش از آن از اهمیت ویرایش محتوا و انواع آن می گوییم.
چرا ویرایش محتوا مهم است؟
محتوایی که نهایتا به دست مخاطب می رسد، باید محتوایی روان، خوانا و کاملا اثرگذار باشد. این محتوا در درجه اول باید به گونه ای باشد که مخاطب ما برای خواندن و درک آن به هیچ تکلفی نیفتد. این حداقل چیزی است که هر محتوایی باید داشته باشد.
در بازاریابی محتوایی هدف تنها این نیست که محتوایی رسا و روان برای مخاطب آماده کنیم. بلکه هدف آن است که پیام های مد نظر را نیز به او منتقل کرده و بتوانیم بر روی او تاثیر بگذاریم. این یعنی محتوای حرفه ای خشک و خالی از عاطفه نیست. بلکه باید بتواند بر روی مخاطب اثرگذاری احساسی داشته و او را با خود همراه کند.
از سوی دیگر، هیچ یک از ساخته های دست بشر در مرحله اول کامل و بی نقص نیستند. هیچ محتوایی نمی تواند در همان مرحله اول تمام ویژگی های لازم را داشته باشد. ما هر چه قدر هم در کار خود دقت به خرج بدهیم، می شود چیزی را در محتوا بهبود داد و اصلاح کرد.
اینجاست که اهمیت ویرایش محتوا مشخص می شود. محتواهای تولید شده، در مرحله اول کامل و بی عیب و نقص نیستند. از سوی دیگر می خواهیم محتوایی را به مخاطبان خود ارائه بدهیم که بر روی آن ها اثرگذاری لازم را داشته باشد. ویرایش محتوا، پلی است که ارتباط بین این دو مرحله را ممکن می سازد.
در فرایند ویرایش محتوا، ما یک محتوا را از جنبه های مختلف (ساختار، لحن، علائم نگارشی، جمله بندی، روانی و رسایی و..) مورد بررسی قرار می دهیم. پس از بررسی و اصلاح محتوا، نوبت به انتشار آن می رسد.
ویرایش محتوا:
- یک متن متوسط و معمولی را به یک متن جذاب و خواندنی تبدیل می کند.
- باعث می شود تا محتوا ساختاری منسجم و یکپارچه داشته باشد.
- موارد اضافی و غیرضروری را از محتوا حذف می کند.
- تاثیرگذاری و ارزش محتوا را بالاتر می برد.
انواع ویرایش محتوا
ویرایش محتوا یک کار تخصصی و حرفه ای است. در حدی که چندین شاخه برای آن تعریف می شود و هر یک از این شاخه ها نکات و ظرایف خود را دارند. یک ویرایشگر حرفه ای بر جنبه های مختلف متن و محتوا نظارت می کند.
به طور کلی انواع ویرایش محتوا به این ترتیب هستند: ویرایش محتوایی، ویرایش زبانی و ویرایش فنی.
در ویرایش محتوایی همان طور که از نام آن هم مشخص است، به بررسی درون مایه و مضمون پیام های متن می پردازیم. با انجام ویرایش محتوایی، سعی می کنیم از کلی گویی دوری کرده و ابهام ها را برطرف نمایی. نقل قول ها، ارجاعات و اشاره هایی که در محتوا صورت گرفته مورد بازبینی قرار می گیرند.
به طور کلی در ویرایش محتوایی موارد زیر مطرح هستند:
- بررسی انسجام و ارتباط در درون مایه بخش های مختلف محتوا
- رفع و اصلاح خطاهای محتوایی و نگارشی
- بررسی نقل قول ها، اشاره ها و ارجاعات در متن
- بررسی و ارزیابی کلی متن از نظر لحن و بیان
ویرایش زبانی، بیشتر بر روی نکات دستوری و زبانی متمرکز است. در ویرایش زبانی سعی بر آن است که به متن شکلی ببخشیم که از نظر زبانی یکدست و یکپارچه باشد. در ویرایش زبانی موارد زیر مطرح می شوند:
- رفع و اصلاح خطاهای زبانی شایع
- برطرف کردن درازگویی و تبدیل جمله های طولانی به جمله های کوتاه و خلاصه
- ابهام زدایی
- حذف و اصلاح خطاهای دستوری و زبانی
سومین نوع از انواع ویرایش، ویرایش فنی محتوا است. ویرایش فنی بر روی بررسی مسائل شکلی و ظاهری محتوا متمرکز است، نه خطاهای دستوری و زبانی یا درون مایه و مضمون پیام ها. از جمله مهم ترین مواردی که در ویرایش فنی مورد بازبینی قرار می گیرند می توان به این موارد اشاره کرد:
- به کاربردن ارقام و اعداد در شکل صحیح
- بازبینی و بررسی عبارات و اصطلاحات غیر فارسی
- بررسی سجاوندی در متن
با بازبینی و ویرایش متن از جنبه های محتوایی، زبانی و فنی، در نهایت محتوایی را به مخاطب ارائه می دهیم که کاملا استاندارد و حرفه ای است.
گام به گام با ویرایش محتوا
ویرایش محتوا فرایندی است که از مراحل متعدد و مرتبطی تشکیل شده. البته هر یک از انواع ویرایش محتوا مراحل و گام های خاص خود را دارند؛ اما ما در این جا به بررسی مراحل ویرایش محتوا به لحاظ محتوایی می پردازیم.
با رعایت کردن این مراحل به صورت گام به گام، می توانید یک محتوای متوسط را به بهترین شکل ویرایش کنید.
بررسی کردن هدف محتوا و مخاطب هدف
در درجه اول و پیش از آن که کاری کنیم، باید ابتدا دو مسئله را در نظر بگیریم:
- موضوع و هدف نهایی این محتوایی که تولید می کنیم چیست؟
- چه کسانی قرار است مخاطب این محتوا باشند؟ این مخاطبان چه ویژگی هایی دارند؟
پاسخ به این دو سوال گام مهمی در ویرایش محتوا به حساب می آید. هدف و موضوع محتوا، محوری است که تمام مطالب و پیام های مطرح شده در متن باید حول آن بچرخد. موضوع محتوای خود را در نظر بگیرید؛ سپس ببینید تمام مطالبی که در متن خود ارائه کرده اید مرتبط با آن موضوع هستند یا نه؟
در این کار دقیق باشید و صداقت به خرج دهید. سعی نکنید صرفا به خاطر طولانی تر کردن مطلب خود موارد حاشیه ای و کم ارتباط را در متن نگه دارید. حاشیه رفتن و پرداختن به جزییاتی که اهمیت ندارند، تنها از کیفیت کار شما می کاهند. چه بسا یک مطلب کوتاه اما کاملا متمرکز و یکپارچه صدها برابر تاثیرگذارتر از یک مطلب طولانی باشد.
هم چنین بررسی کنید آن مطالبی که مطرح کرده اید آیا با مخاطب هدفتان سنخیت دارد؟ مثال هایی که به کار برده اید، لحنتان در محتوا، جزییاتی که به آن ها پرداخته اید و… همه این موارد باید با مخاطب هدفتان و پرسونای او مرتبط باشند.
بازبینی ساختار و ایجاد یکپارچگی در آن
ما پیش از این هم درباره ساختار محتوا مطالبی منتشر کرده ایم. در این مطالب از این گفته ایم که ساختار محتوا به طور کلی از یک بخش مقدمه، یک بدنه اصلی و یک پایان بندی و نتیجه گیری تشکیل می شود. هر یک از بخش های ساختار محتوا ویژگی هایی دارند که در آن مطالب مفصل مورد بررسی قرار گرفته اند.
به طور کلی، مقدمه محتوا، جایی است که باید توجه مخاطب را به خود جلب کنید؛ باید احساسات او را تحریک کرده و از این راه او را با محتوای خود همراه کنید. مقدمه محتوا باید به گونه ای باشد که در مخاطب انگیزه خواندن کامل متن را ایجاد کند. این کار با ایجاد دغدغه و پرسش های ذهنی صورت می گیرد.
بدنه اصلی محتوا، جایی است که پیام های مورد نظر خود را به مخاطب منتقل می کنید. در بدنه اصلی محتوا باید به نیاز و دغدغه مخاطب پاسخ بدهید. راهکارها و توضیحات ضروری باید به شیوه ای منسجم و یکپارچه در بدنه اصلی محتوا ذکر بشوند.
در پایان نیز در آخرین بخش، باید به یک جمع بندی برسید. برای پایان بندی محتوا روش های مختلفی وجود دارد. از جمله می توان به این موارد اشاره کرد:
- مرور کردن مطالب و راهکارها به صورت لیستی
- دعوت از مخاطب به اقدام با مطرح کردن سوال
- هدایت مخاطب به سوی مطالب مرتبط و لینک دهی به آن ها
آن چه که در این مرحله از ویرایش محتوا اهمیت دارد، بررسی انسجام بین این بخش هاست.
- آیا هر یک از بخش های مقدمه، بدنه اصلی و پایان بندی ویژگی های ضروری خود را دارند؟
- آیا بین همه آن ها ارتباط و انسجام برقرار است؟
- آیا مخاطب مسیری هموار از ابتدا تا انتهای محتوا در پیش رو دارد؟
پاسخ به این سوالات می تواند راهگشای شما در این مرحله باشد.
روان کردن متن و حذف موانع
پس از طی مرحله قبلی، به مرحله روان کردن متن می رسیم؛ مرحله ای که باید در آن متن را از نظر وجود موانع و تکلفات مختلف بررسی کنیم.
توجه داشته باشید که محتوای نهایی که به دست مخاطب شما می رسد، باید کاملا روان باشد؛ مخاطب نباید برای خواند و درک آن به زحمت بیفتد. وجود موانع و سختی در خواندن و درک متن، لذت را از مخاطب می گیرد. بنابراین اگر می خواهید خواندن محتوای خود را برای مخاطب شیرین کنید، در این مرحله دقت به خرج دهید.
از جمله مهم ترین موانعی که در یک متن می تواند وجود داشته باشد، کلمات سخت و بیش از حد تخصصی است. تا جایی که می توانید از کلماتی که در محاورات روزمره کاربرد دارند بهره بگیرید. البته در مواردی که دارید یک متن تخصصی می نویسید جریان فرق دارد.
هنگامی که می خواهید محتوایی برای عموم مردم بنویسید، باید ساده سخن بگویید؛ با همان زبانی که بین اکثر آن ها جاری است. از همین رو لازم است تمامی کلمات دشوار و غیرمعمول را از متن خود حذف کنید. هم چنین از اضافه گویی و تکرار بیهوده پرهیز کنید. تکرار بیهوده، مخاطب را سریع خسته می کند.
در این مرحله به جمله بندی متن خود توجه ویژه ای داشته باشید. ممکن است جملاتتان فاقد کلمات تخصصی و دشوار باشند، اما درکشان چندان آسان هم نباشد. تا حد امکان جملات کوتاه و رسا را برای بیان منظور خود انتخاب کنید.
بازخوانی متن
این مرحله را می توان مرحله نهایی در ویرایش محتوا در نظر گرفت. بهتر است بازخوانی متن را با اندکی فاصله زمانی نسبت به مراحل پیشین انجام بدهید؛ این گونه ذهن شما از مطلبی که درگیر نوشتنش بوده اید فاصله گرفته و استراحت می کند. این دقیقا همان چیزی است که برای بازخوانی متن لازم است.
سعی کنید بازخوانی متن را با صدای بلند انجام دهید. این کار باعث می شود تا بهتر بتوانید متوجه بخش هایی که روان نیستند بشوید. با بازخوانی متن برای آخرین بار روان بودن محتوای خود را بررسی می کنید. اگر بشود متن خود را برای یک نفر دیگر بخوانید که دیگر چه بهتر!
نتیجه گیری
ویرایش محتوا، ابزاری است که هر تولید کننده محتوا به آن نیاز دارد؛ چرا که می تواند سطح محتوا را چند درجه بالاتر بیاورد. محتوایی که در مرحله اول تولید شده و بدون ویرایش است، بسیار جای پیشرفت دارد. با اجرای فرایند ویرایش محتوا، آن را به یک محتوای پخته تبدیل کرده و به مخاطب ارائه می دهیم.
ویرایش محتوا از مراحل بررسی هدف و مخاطب، بازبینی ساختار، رفع کردن موانع و روان ساختن متن و بازخوانی متن تشکیل شده است. در پایان این فرایند، عیب و اشکالات محتوا برطرف شده اند. حالا می توان محتوایی را به مخاطب ارائه داد که تاثیرگذاری لازم را دارد.
با سلام و عرض ارادت
توضیحات بسیار عالی و کامل هستند.
واقعا فکر نمی کردم ویرایش محتوا اینقدر مهم و تاثیر گذار باشد.
ار خانم مژان فدایی ممنون هستم.